Wie waren de Vikingen eigenlijk
De Vikingen, we denken ze allemaal wel te kennen. Brute barbaren uit Scandinavië met helmen met hoorns en dierenvachten als kleding. Maar klopt dat beeld wel en waarom kies je dit als naam voor je kleding merk. Dus wie waren de Vikingen nu eigenlijk echt. Kortom ben jij benieuwd naar de Vikingen en waarom ze zo genoemd worden, waar ze leefden en wat voor inpakt ze hebben gehad op het vroegmiddeleeuwse Europe, lees dan snel verder!
Inhoudsopgave
De naam Vikingen
Om te beginnen is Vikingen een benaming voor een grote groep vroegmiddeleeuwse volken. Deze volken leefde in Denemarken, Noorwegen en Zweden in de periode van de 8ste tot de 11de eeuw. Deze periode wordt de Vikingperiode genoemd en loopt, om precies te zijn, van 793 tot 1066. Viking was niet een naam die door deze volken zelf aangenomen is. De volkeren stonden onder veel verschillende namen bekend in de verschillende gebieden in Europa. In de 9e eeuwen waren het alleen de Engelsen die de Noormannen af en toe Vikingen noemden. Het woord Viking is afgeleid van een oud Scandinavisch werkwoord dat “op plundertocht” gaan betekende. Dus vroeger ging men op Viking en zo hebben ze uiteindelijk de naam gekregen.
Andere namen voor de Vikingen:
- Noormannen (door de Franken)
- Denen of Heidenen (door de Engelsen)
- Rus (door de Slavische stammen)
- Svear (stam in oost Zweden)
De Vikingperiode
Voor de start van de Vikingperiode wordt 793 aangehouden. Dit is het jaar dat de eerste plundertocht door de Vikingen werd ondernomen op het Engelse Lindisfarne, een klooster op een eiland voor de kust van Northumberland. Daarna volgende vele plundertochten naar Engeland en het Europese vaste land. De Viking periode eindigt in 1066 bij het Engelse Stamford bridge, hier wordt de laatste grote slag geleverd door een Viking invasieleger uit Noorwegen. Tijdens deze slag sneuvelt de laatste Viking koning Harald Hardrada, door een pijl in zijn keel. Dan trekken de Vikingen zich terug en voeren na deze slag geen grootschalige aanvallen en plundertochten meer uit op Engeland en het Frankische rijk. Kort na de val van Harald Hardrada volgt de invasie van de Normandiër (tweede generatie Vikingen die zich in het kust gebied van het Frankische rijk mochten vestigen) in Engeland en volgt de slag van Hastings.
Noren en Denen
Tijdens de Vikingperiode zijn het hoofdzakelijke de Denen en de Noren die bekend staan als plunderaars, veroveraars en kolonisten. Ze hebben veel geplunderd in Engeland en het Frankische rijk en zijn zelfs zo ver als tot aan het Iberische schiereiland (Portugal en Spanje) en noord Afrika gekomen. Ook hebben ze Parijs belegerd. In de 9e eeuw hebben ze de Orkney eilanden, Shetland en de Hebriden veroverd. In diezelfde periode hebben ze ook een grootdeel van Engeland veroverd en hadden ze een aantal nederzettingen (waaronder Dublin) aan de Ierse kust, vanwaar ze uitvallen deden over de Ierse zee en op het Ierse vasteland.
Tijdens de Viking periode, in de 9e eeuw, zijn er in Noorwegen verschillende koningen geweest die door onderlinge strijd met andere machthebbers uiteindelijk de totale macht over het land hebben weten te bemachtigen. De verliezers hebben op een gegeven moment eieren voor hun geld gekozen en zijn vertrokken en hebben ze IJsland bevolkt. Later zijn er van uit IJsland ook weer Vikingen verder getrokken en hebben zo ook Groenland ontdekt en bevolkt. Vanuit Groenland zijn ze ook weer verder gegaan en hebben ze America aangedaan, hier zijn ze echter niet gebleven omdat ze te veel hinder ondervonden van de lokale bevolking.
Zweedse Vikingen
Tijdens de Vikingperiode woonden er in oost Zweden een volk wat de Svear genoemd werd. De Svear waren actief, op een soortgelijke manier als hun Deense en Noorse verwanten, in oost Europa. Hoewel er in oost Europa nog geen grote steden en nederzettingen waren met kloosters en kerken die geplunderd konden worden, konden ze wel de rijkdom van de regio exploiteren. Het ging hier meer om roven van vachten en slaven. Sommige leiders van de Svear wisten de macht te grijpen in belangrijke nederzettingen en wisten zo controle te krijgen over de belangrijke machtscentra van de regio. Veel Scandinaviërs zijn dan ook de regio ingetrokken en hebben zich gevestigd in het gebied (wat nu Rusland en Oekraïne is). Door de lokale bevolking werden de Svear ook wel Rus genoemd, een naan die afgeleid is van een oud Fins word wat “roeier” of “groep met roeiers” betekende.
Byzantijnse rijk
Zoals we nu al hebben kunnen zien zijn de Vikingen behoorlijk bezig geweest in Europa. In de periode van de 8ste eeuw tot de 11e eeuw hebben ze Europa behoorlijk in hun greep. Van rooftochten en invasies tot nederzettingen. Maar ze hebben het ook nog verder geschopt dan dat. Halverwege de 10e eeuw zijn de Vikingen in het Byzantijnse rijk aan de slag gegaan als de persoonlijke lijfwacht van de Keizer. Deze lijfwacht werd ook wel de Varangian Guard genoemd. Dit was een elite eenheid van het Byzantijnse leger en ze stonden bekend om hun gebruik van de lange bijl. Deze lange bijl wordt de Dane Axe genoemd. Dit was het favoriete wapen van de Varangian Guard en ze werden dan ook ingezet als schok-troopers om een beslissende aanval in te zetten tijden de veldslagen die de Byzantijnse Keizers vochten om heerschappij over het oost Romeinse rijk te behouden.
Veel van de Rus Vikingen diende in de Varangian Guard maar ook de zoons van belangrijke hoofdmannen (Jarls) en ook zelfs de zoons van de koningen van Noorwegen. Ze konden daar veel leren en roem en geld verzamelen. Harald Hardrada heeft ook met veel succes in de Guard gediend en daar veel ervaring opgedaan. Later is hij terug gekeerd naar Noorwegen om daar koning te worden.
De Vikingen in Engeland
Hoofdzakelijk de Denen en Noren trokken dus naar Engeland. Daar hebben ze de hele Vikingperiode het land in hun greep gehouden en er zijn zelfs Dane op de Engelse troon terechtgekomen. Een groot deel van Engeland heeft ook nu nog scandinaviese invloed die terug te zien is in de namen van bepaalde steden en dorpen. Zo is York gesticht door de Danen. In de gebieden waar de Denen zich zijn gaan settelen hebben ze ook de Danelaw ingevoerd. De Danelaw was een vorm van belasting die de Denen van de lokale bevolking eiste. De Dane die zich neerstreken waren in eerste instantie krijger die gevochten hadden in het grote Heidense Leger dat jaren lang het Engelse land heeft bestierd.
De invasie van Engeland is dusdanig ver door gevoerd dat de Deense Cnut koning van Engeland wist te worden in 1016 en in 1018 vergaarde hij ook de Deense troon en in 1028 kwam ook de Noorse troon daarbij. Het drie landenrijk werd ook wel het Noordzee koninkrijk genoemd.
De Noorse Koning Harald Hardrada heeft in 1066 de laatste grootschalige invasie op Engeland uitgevoerd en sneuvelde tijdens het gevecht. De toenmalige Engelse Koning Harald Godwinson wist de invasie af te slaan en hier eindigeden de Viking periode. Harald Godwinsons succes was van korte duur niet veel later (drie weken later..) sneuvelde hij tijdens de slag van Hastings in oktober 1066. William graaf van Normandië nam toen de heerschappij over Engeland over.
De Vikingen in Noord Holland
De Vikingen zijn ook heel actief geweest in Noord Holland. Zo hebben Viking hoofdmannen geregeerd over delen van Noord Holland en stukken Nederland wat vroeger Frisia werd genoemd. Op de website van Vandrarna-Vikinga kan je hier een leuke samenvatting van vinden. Ook leuk oom te weten is dat er Den Oever meerder zilverschatten zijn gevonden die rechtsreeks uit de Vikingtijd komen. In het Viking Informatie Centrum kan je daar meer over te weten komen.
Waarom de Vikingen gingen roven en plunderen
Over de reden waarom de Vikingen zijn gaan roven en plunderen en Europa introkken om zicht te vestigen in andere landen is niet veel bekent. Onder wetenschappers worden meerdere theorieën aangehouden. Beide theorieën gaan uit van een verandering in de locale situatie waardoor de Viking zijn gaan roven en plunderen en een grote stempel op het vroegmiddeleeuwse Europa hebben gedrukt. Wat ook goed is om te weten is dat in de Vikingtijd het roven en plunderen een normale gang van zaken was, in Scandinavië. Veel kleine stammen die onderling met elkaar vochten voor heerschappij. In de Christelijke landen was roven en plunderen al minder gangbaar. Dit omdat er een aantal grote machtsposities waren ontstaan. Die bepaalde regio’s in handen hadden en daar de dienst uit maakten, zo was het moeilijker (en minder geaccepteerd) om te roven en te plunderen.
Hieronder de twee meest gehanteerde theorieën:
- De economische welvaart in de Christelijke landen
- Door veranderingen in het klimaat mislukten oogsten
Welvaart
Door de economische welvaart van de Christelijke landen en de toegankelijkheid tot de niet bewaakte of verdedigde kloosters en kerken trokken de Noormannen er op uit om makkelijk en snel hun voortuin te vergaren. Het waren meestal de zonen van de hoofdmannen (Jarls) en koningen die op Viking (plundertocht) gingen. Een boot was alleen voor de welgestelde Vikingen weggelegd. Als je niet de oudste zoon was, en dus niet het gebied van je vader kon overnemen trokken ze er op uit om hun eigen voortuin en eigen gebied te veroveren.
Mislukte oogst
Een andere theorie is dat door het aanhoudende slechte weer veel oogst verloren ging en dat de Vikingen noodgedwongen opzoek gingen naar vruchtbaar land. Veel Vikingen waren boeren, ook de Jarls waren vaak boeren met meerdere stukken land en boerderijen. In Scandinavië was landbouwgrond minder voorhanden en de bevolking nam wel toe. Door een groot aantal voorspoedige jaren was de populatie toegenomen. Door de problemen om de mensen te voeden zijn veel weggetrokken opzoek naar een beter bestaan.
Het Viking geloof en het Christendom
De Vikingen hadden een eigen geloof met veel rituelen en gebruiken en die nog uit de oudheid stammen en nog in contact stonden met de natuur (veel overeenkomsten met het oude Germaanse geloof). Veel verschijnselen werden dan ook aan bepaalde goden toegeschreven. Een van de bekendste goden is wel Thor, de dondergod. Die aan het onweer is toegeschreven. De Vikingperiode is midden in de grootschalige vestiging van het Christendom in grote delen van Europa. Het grote Frankische rijk is Christelijk en Karel de Groote is door de Paus erkende Keizer van het rijk. In Het Midden-Oosten is ook de Islam aan een grote opmars bezig.
Leven en dood
De Vikingen werden door de Christen als barbaren gezien. Het oude Viking geloof gaat heel anders om met leven en dood. Zo was het geloof van de Vikingen dat bij de geboorte van de persoon de dood ook direct werd vastgelegd. De levensdraad, zoals deze genoemd werd, werd door de Nornen geweven. Nornen zijn drie godinnen die het verleden, heden en de toekomst bepalen. Wellicht is het onbevreesde karakter van de Vikingen hier wel aan te danken, als je dood al vast ligt maakt het niet uit wat je doet. Als het jouw dag niet is om te sterven kan niets je deren. Dus pak op die bijl en je rent vol goede moed op een grote overmacht af. Als het jouw dag is ga je naar Odin en zo niet overleef je het gewoon! Win win situatie dus.
Walhalla
Een ander punt, wat het onbevreesde karakter van de Vikingen kan hebben gevormd, is dat als een krijger heldhaftig sneuvelde hij naar Walhalla zou gaan. In Walhalla staat de hal van Odin. Odin is de oppergod van de Vikingen. Men geloofde dat de heldhaftig gesneuvelde krijgers door Odin onthaald werden en tot het einde der tijden mochten feesten in zijn hal. Odin had een groep vrouwelijke helpers de Walkuren, die de gesneuvelde helden mee nam naar Walhalla.
Ragnarok
Christendom
De Vikingen worden dus door verschillende geloven omgeven. Ze dreven handel met zowel de Christenen als de Islamieten en weten toch nog hun eigen geloof aan te hangen. Ze weten zelfs 1000 jaar lang het Christendom buiten hun landen te houden. Echter tegen het einde van de 10e eeuw conformeren de meesten zich toch aan het Christendom. Dit meer om de banden en handelsverdragen te verstevigen.
Scandinavië
In de Scandinavische landen zelf is ook door de bekering tot het Christendom een einde gekomen aan de afzondering en zijn ze meer opgegaan in het grotere Europa. Door de aanname van het Christendom door verschillende vorsten werden handelsverdragen verstevigd en of opgebouwd.
Runen schrift
De Vikingen kenden ook een eigen alfabet, het runen schrift ok wel het Viking Alfabet genoemd. Dit schrift gebruikten ze veel in hun rituelen en waren gekoppeld aan de verschillende goden en gaven bepaalde krachten. Ook het gebruik van het runenschrift is in verval geraakt na de bekering tot het christendom en tegen het einde van de 13e eeuw geheel in verval geraakt om pas weer honderden jaren later op te bloeien. Lees hier meer over de Viking runen.
Hoe zijn de Vikingen uitgestorven
Hoe de Vikingen zijn uitgestorven is niet de juiste vraag. De Vikingen zijn namelijk niet uitgestorven. Het waren verschillende volken die onder verschillende namen bekent stonden. Het is dan ook niet zo dat de Viking zijn uitgestorven maar de periode die zijn naam ontlede aan deze volken kwam ten einde. Het einde van de Vikingperiode is dan ook het einde van een tijdperk van een bepaalde soort activiteiten (plunderen en roven). De Vikingen die zich in de verschillende gebieden hadden gevestigd zijn daar gebleven en opgegaan in nieuwe volken en stammen (geïntegreerd). Zo zijn de Zweedse Vikingen, gevestigd in Oekraïne en Rusland opgegaan in het Oekraïense volk en het Russische volk maar ook in andere Slavische stammen. De Denen en Noren die in Engeland en Frankrijk zijn gebleven zijn ook daar weer opgegaan in de samenleving. De Vikingen die niet zijn gebleven in de gebieden zijn teruggekeerd naar Scandinavië en/of hebben zich gevestigd op IJsland.
Dus wie waren de Vikingen
De Vikingen waren dus Scandinavische stammen die gedurende de 8ste tot de 11e eeuw grote delen van Europa hebben beïnvloed. Doormiddel van handel, invasies, emigraties en plunderingen wisten ze hun stempel op de landen om hen heen te drukken. Van Engeland, Ierland en Frankrijk tot Spanje, Portugal en Noord Afrika en van Constantinopel (Istanboel) tot Noord America (via IJsland en Groenland). Ze waren de eerste Europeanen die Amerika hebben ontdekt, vele jaren eerder dan Christoffel Columbus.
De Vikingen hebben het zelfs tot de persoonlijke lijfwacht van de Byzantijnse keizer geschopt. Als de Varangiaanse garde waren zij de elite van het Byzantijnse leger.
Kortom het waren standvastige volken, volhardende reizigers/ontdekkers en onbevreesde krijgers die heel lang een eigen unieke identiteit hebben behouden in het veranderende Europa van de vroege middeleeuwen. O ja en niet te vergeten, de Vikingen droegen GEEN horens op hun helm!
Offline Bronnen:
The Oxford Illustrated History of the Vikings – by Peter Sawyer
